Dames en heren,
Welkom in de Schepenhal van het stadhuis van Nijmegen.
Ik heet natuurlijk speciaal de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, mevrouw Ter Horst, welkom. Dit zeg ik nu even formeel, want in het vervolg spreek ik naar goede Nijmeegse gewoonte over Guusje. Je bent immers hier niet als excellentie - hoewel je dat 24 uur per dag bent - , maar als oud-burgemeester van deze stad.
Een bijzonder hartelijk welkom ook voor Jeroen Henneman, de man die Guusje ter Horst vanaf vandaag blijvend bij ons achterlaat.
Guusje, het is, als ik het goed heb, de eerste keer dat je sinds je afscheid als burgemeester, het stadhuis weer betreedt. Dat heeft natuurlijk er mee te maken dat je je opvolger niet voor de voeten wilde lopen. Toch heeft het te lang geduurd. We vinden het leuk als je langs komt. En we vinden het bovendien erg nuttig als de oud-burgemeester die nu minister is voeling met Nijmegen houdt.
We zullen je in de toekomst gelukkig weer dagelijks tegen het lijf lopen.
Want sinds 1929 is het een goede traditie in deze stad dat de burgemeesters vereeuwigd worden voor de portrettengalerij van oud-burgemeesters. De eregalerij van oude helden, waar we vol eerbied langslopen en waarbij we ons af en toe stiekem afvragen: hoe zouden zij gehandeld hebben?
Vandaag is het de beurt aan Guusje ter Horst.
Ik ben blij dat we er in de persoon van Jeroen Henneman opnieuw in geslaagd zijn een grote kunstenaar te strikken om het burgemeestersportret te maken.
De portrettengalerij geeft een heel mooi beeld van de burgemeesters van Nijmegen maar ook van de ontwikkelingen in de portretkunst en natuurlijk van de tijdsgeest.
We hebben mede om die reden de galerij recent gerenoveerd.
Het portret van Guusje ter Horst krijgt daar over een maand ook een definitieve plek.
Ik nodig u graag uit om straks even hierboven op de eerste verdieping te gaan kijken.
Wat ziet u daar dan?
Wel, Nijmegen heeft de gewoonte om zijn burgemeesters op te hangen. Bij leven nog wel. Ik ben benieuwd hoe dat voelt, toch misschien een beetje alsof je gemummificeerd wordt terwijl je nog alive and kicking bent.
U ziet boven de statieportretten van de burgemeesters Van Schaeck Mathon en Steinweg van voor de Tweede Wereldoorlog.
Om hun hals hebben ze de oude, in 1944 verloren gegane ambtsketen.
Steinweg is nog afgebeeld in uniform, compleet met sabel; iets waar hij dertig jaar later in antimilitaristisch Nijmegen minimaal voor bekogeld zou zijn met dieprood geverfde eieren.
U ziet in de galerij ook de zakelijke portretten van burgemeester Charles Hustinx en van mijn vader, geschilderd door respectievelijk Carel Willink en Sierk Schröder.
Hustinx staat er superrealistisch op, met op de achtergrond de Waalbrug en de Stevenstoren als symbolen voor zijn werkterrein.
Dat paste bij Willink. Die vond de buitenkant van zijn opdrachtgever het belangrijkste. Psychologische portretten noemde hij ‘humbug’.
Willink keek sowieso bijzonder nuchter tegen dit soort opdrachten aan. Hij zei - en ik citeer:
'Als ik me inspan kan ik ze maken. Geïnspireerd zijn, hoef ik niet; als iemand me behoorlijk betaalt zal ik hem konterfeiten, harteloos.'
Ik ben benieuwd hoe Jeroen Henneman hierover denkt.
Het schilderij van Willink is nu overigens wel meer dan een miljoen waard. Ik bedoel maar.
Het schilderij van De Graaf senior is vind ik zelf typisch jaren zeventig, tikje oubollig nog en toch meer impressionistisch. Schröder heeft hem als moderne regent afgebeeld, dat was hij dan ook.
Bij de latere portretten van de burgemeesters is steeds gezocht naar nieuwe, moderne vormen.
Waar Frans Hermsen door Herman Gordijn nog is afgebeeld met ambtsketen, is dat bij Ien Dales niet meer het geval.
De vrouw die liefkozend ook wel de Ma Flodder van Nijmegen genoemd werd, is geportretteerd zoals ze was als individu: beweeglijk, kleurrijk, eigenzinnig, massief in gestalte èn in karakter.
Ed d’Hondt liet het schildersdoek los. Hij is in zijn eigen tuin vereeuwigd door fotograaf Anton Corbijn. Het uiteindelijke portret is op een unieke manier samengesteld uit zeven verschillende foto’s. Streng en met aandacht voor details, helemaal de burgemeester van toen.
Ik vermoed dat wij na vandaag de stad met de meest vernieuwende en veelzijdige burgemeestersgalerij zullen zijn.
Want het portret van Guusje ter Horst is weer iets héél anders.
Het is een staande tekening, gegoten in brons, van de hand van Jeroen Henneman.
De kunstenaar hoef ik amper te introduceren. Jeroen Henneman geniet in binnen- en buitenland grote erkenning. Tekeningen, schilderijen, grafisch werk, de tekenbeelden. Een zeer eigen signature, van de Koningin tot Duisenberg, van de Schreeuw tot Guusje ter Horst.
In zijn staande tekeningen vangt Jeroen Henneman in een paar lijnen de karakteristieken van de geportretteerde.
Deze lijnen worden in meerdere laagjes hout ruimtelijk neergezet en daarna in brons gegoten.
Ik heb het resultaat van zijn werk om Guusje ter Horst te vangen al even mogen zien. En het is prachtig.
Het portret is door het materiaal en het sobere lijnenspel een beeld dat haar recht doet.
Het is transparant, rechtlijnig, krachtig. Het is dat het van brons is, anders zou ik met Paul Wilbers bij het afscheid van Guusje eind 2006 zeggen: een echte Loden Lady.
Tegelijk is het heel persoonlijk en elegant.
Zonder ambtsketen, net als Ien Dales, als toegankelijke vrouw.
En dat is hoe Guusje hier herinnerd wordt, heb ik afgelopen jaar gemerkt.
Als een burgemeester die confrontatie en een robbertje politiek straatvechten niet schuwde. Een burgemeester die wars was van poeha en vriendjespolitiek aan de kaak stelde. Een burgemeester die snel analyseerde, en rücksichtslos moeilijke beslissingen nam als dat nodig was, zoals bij het afblazen van de Vierdaagse in 2006.
Maar ook een bestuurder die op scherpe èn sierlijke manier het debat naar haar hand kon zetten.
Elegant in uiterlijk, duidelijk in woord en gebaar.
En die betrokken was bij de Nijmegenaren, zeker bij hen die het moeilijk hadden. De families van de Vierdaagse-slachtoffers en de vermoorde activist Seveke zijn erg onder de indruk van de aandacht die je voor ze had.
Guusje,
Je zei van tevoren dat je één ambtstermijn burgemeester zou blijven.
Je hield je aan je woord, en verruilde toen Nijmegen voor de BV Nederland.
Je kwam Nijmegen binnen als de vrouwelijke equivalent van de Amsterdamse lefgozer (lefgozeres), je ging weg met resultaten en populariteit zonder dat je op dat lef en die stoutmoedigheid ook maar iets hebt hoeven in te leveren.
Je bent niet makkelijk - dat heb ik inmiddels zelf mogen ervaren - maar wel zeer effectief, toegankelijk en sociaal betrokken.
Dat zullen we zo zien in het prachtige portret dat Jeroen Henneman van jou maakte. Ik dank hem daarvoor zeer, een fraaie aanwinst voor onze galerij.
Ik wil je van deze plaats nog één keer bedanken voor alles wat je voor deze stad gedaan hebt.
En ik wil je vragen om nu samen met mij je portret te onthullen.