Dames en heren,
Welkom in de Stevenskerk.
In het bijzonder begroet ik de mannen en vrouwen die in de oorlogsjaren betrokken waren bij de strijd om onze vrijheid. Het is een voorrecht om u hier in ons midden te hebben.
I like to give a special welcome to the veterans.
We are honoured that you have come to our city to commemorate the brave men and women who lost their lives for the freedom of our nation, our city, our families.
“Vrijheid, grondrechten en veiligheid”. Dat is het thema van 4 en 5 mei dit jaar.
In de oorlogsjaren was niemand vrij en veilig.
En grondrechten bestonden niet.
Fundamentele rechten die samenhangen met de waardigheid van elk individueel mens, werden niet alleen niet gerespecteerd, ze werden ook ontkend.
Grondrechten zijn rechten die een ieder toekomen, omdat ieder mens zijn eigen onvervreemdbare identiteit en waardigheid heeft. De overheid moet die rechten eerbiedigen en mensen in staat stellen om de vrijheid daadwerkelijk te beleven.
Een staat die grondrechten echt respecteert, kan niet totalitair zijn.
De geschiedenis kent weinig voorbeelden van dictaturen die tegenspraak verwelkomen.
Wij hebben het recht om te zijn wie wij zijn. Wij kunnen naar eigen keuze geloof of levensovertuiging praktiseren, liefhebben wie wij willen, van welke sekse dan ook, onze opvattingen vrijelijk uiten.
De grens ligt daar waar wij anderen in hun vrijheden raken of waar onze vrijheid een gevaar wordt voor de veiligheid van de gehele samenleving.
Vrijheid, grondrechten en veiligheid. Zij vormen geen rustig bezit, ook nu niet. Wij praten er deze jaren veel over en soms zijn wij bang of we nog voldoende evenwicht weten te vinden tussen vrijheid en bescherming, tussen grondrechten en veiligheid, tussen de rechten van de een en de gevoeligheden van de ander.
Is de vrijheid om alles te kunnen zeggen wat je wilt zeggen fundamenteler dan het recht om niet worden gediscrimineerd? Is het recht op een eigen geloofsbelevenis doorslaggevend en niet het recht van de ander om gelijk te worden behandeld?
Deze vragen zijn niet altijd eenvoudig te beantwoorden. Was het maar zo. Er bestaat geen hiërarchie van grondrechten, er is geen sjabloon om elke individuele botsing van rechten op te lossen. In een rechtsstaat kunnen verstandige en goedwillende mensen met elkaar van mening verschillen over de betekenis van de vrijheidsrechten in concrete gevallen. De toetssteen is uiteindelijk de kwaliteit van de publieke discussie hierover en het respect dat wij weten op te brengen voor mensen die het in deze discussies niet met ons eens zijn.
Vrijheid, grondrechten en veiligheid. Alle drie belangrijk. Uit onderzoek blijkt dat het merendeel van onze bevolking liever wat minder vrijheid heeft dan minder veiligheid.
Ik begrijp dat, omdat veiligheid de eerste levensbehoeften raakt. Als de nood aan de man is, vinden we het niet zo erg als de overheid al onze bewegingen controleert, van onze telefoongesprekken tot onze vliegreizen toe.
En toch, hoever gaan we daarmee? Waar ligt de grens?
Waar voelen we ons nog vrij genoeg en waar gaat de bescherming van onze veiligheid ons een onbehaaglijk gevoel geven?
Vrijheid is nooit vanzelfsprekend, veiligheid ook niet. De menselijke waardigheid gaat over het evenwicht tussen beide, over een balans tussen collectieve veiligheid en individuele vrijheid, over eerbiediging van rechten van onszelf maar ook van anderen.
Want de anderen, dat zijn wijzelf.
Dames en heren,
De kerk is vandaag weer vol. En ook straks bij de stilte van 4 mei, zal het druk zijn.
De herdenking leeft. De herdenking van de tijden dat de balans niet bestond, dat vrijheid vertrapt was, recht geschonden en veiligheid een farce.
De herdenking van de mensen die daar het slachtoffer van zijn geworden. En van de mensen die daar tegen streden en dat met hun leven hebben moeten bekopen.
Laten we samen herdenken. Maar laten we ook samen pal staan voor die balans van vrijheid, recht en veiligheid. Nu en in de toekomst, hier en overal waar het nodig is om voor de menselijke waardigheid op te komen.