Fijn dat u opnieuw met zovelen hier bent in onze Vereeniging, die er ondanks alle perikelen rond een directeur, een afgetreden wethouder en een heuse raadsenquête gelukkig toch patent bij staat. Er moet wel wat worden gedaan aan de stoelen, want ik hoor van hier af dat ‘t behoorlijk piept en kraakt, maar daar gaat ook iets aan gebeuren dit jaar. Eén van de goede voornemens voor 2010.
Beste gasten en vrienden van andere gemeenten: fijn dat u vanavond bij ons bent. Ik hecht zeer aan een goede samenwerking. Wij kunnen niet zonder elkaar. Bestuurders moeten over de schutting van hun gemeentegrenzen heen kijken en wij doen dat gelukkig ook steeds meer.
Terugblik
Dames en heren,
Namens het stadsbestuur allemaal een heel gelukkig en gezond jaar. We gaan een nieuw decennium in, met nieuwe opgaven en uitdagingen. Ik kijk graag met u vooruit, want er is genoeg om ons druk over te maken. Maar ik kijk ook graag even terug.
Laat ik om te beginnen de Koningin noemen. Zij kwam in september naar Nijmegen om de herdenking van de bevrijding in 1944 bij te wonen. Ik geef toe, het kostte een paar centen, maar dan heb je ook wat. Een dag om trots op te zijn en een fantastische dankbetuiging van tienduizenden Nijmegenaren aan de oude en broze mannen die 65 jaar geleden hun leven op het spel zetten. Nijmegen Altijd Vrij, het was goed om daar bij stil te staan.
“Onze wereld heeft mensen nodig met passie en betrokkenheid, die een plaats geven aan wie zijn buitengesloten, die klaar staan voor hun medemens en die blijven geloven in het goede.” Dit zei Koningin Beatrix in haar recente Kersttoespraak. Zij heeft natuurlijk gelijk, en gelukkig zijn die mensen er ook.
In 2009 hebben heel veel Nijmegenaren passie laten zien voor anderen. Voor hun buurt, voor vluchtelingen, voor mensen met een handicap of voor de ernstige zieken. Mantelzorgers, vrijwilligers, maar ook professionals in de zorg en het onderwijs die hard werken in moeilijke omstandigheden en zelden worden beloond met bonussen of behoudpremies.
Die mensen hebben veel voor anderen over. Tel daar nog eens bij al die vrijwilligers die als stadsgids dienen, de mooiste festivals en evenementen organiseren en ons brede sociale, culturele en sportieve leven draaiende houden en dan heb je de ruggengraat van Nijmegen te pakken. Al die mensen wil ik ontzettend bedanken voor al hun tijd en inspanningen in het afgelopen jaar.
Er is veel om tevreden op terug te kijken. Nijmegenaren zijn positief over hun stad, al vinden ze de bereikbaarheid nog steeds een probleem. De tevredenheid over de eigen woonbuurt is toegenomen, er is geen enkel stadsdeel meer waarin niet tenminste een ruim voldoende wordt gescoord.
We behoren tot de meest gastvrije steden van het land, kregen voor Dobbelman de Gouden Pyramide voor inspirerende architectuur en voor de Schoolwijzer de Innovatie Award Grote Gemeenten. De Gouden Prokkel voor prikkelende ontmoetingen tussen verstandelijk gehandicapten en de samenleving ging naar Nijmeegse instellingen en bedrijven. De Vierdaagse was opnieuw het grootste en wat mij betreft ook het beste evenement van Nederland. We hebben hier de beste biologische slager in huis, net als de wijnkoper van het jaar, het beste Cruyffcourt en de scholier met de beste eindexamenresultaten.
We hebben sportkampioenen, we zijn een voorloopstad in duurzaamheid en energiebesparing. De HAN werd gekozen tot meest innovatieve instelling van 2009 en de Radboud Universiteit is aangewezen als de beste van de grote Nederlandse universiteiten.
Wat wil een burgemeester nog meer?
Nou nog eentje dan: de gemeente Nijmegen werd onlangs uitgeroepen tot de beste overheidswerkgever van Nederland, beter dan ministeries en dan alle andere steden.
Een stadsbestuur moet natuurlijk een beetje bescheiden blijven, maar ik vind hier wel een compliment op zijn plaats. Niet aan de politieke bestuurders, maar aan onze ambtenaren die er samen een mooie en betrokken organisatie van maken en dat compliment geef ik ook graag aan de hoogste ambtelijke baas, gemeentesecretaris Pier Eringa die na een kleine vier jaar Nijmegen gaat verlaten. Pier bedankt voor alles!
Dames en heren,
Het was natuurlijk niet in alle opzichten een mooi jaar dat achter ons ligt. Ik bedoel niet alleen de politieke crises in het voorjaar en het najaar. Dat is nooit goed voor een stad. Maar ik kan u geruststellen: Nijmegen wordt nog steeds bestuurd, zij het nu even met de handrem er op totdat de Nijmegenaren zich bij de komende gemeenteraadsverkiezingen hebben uitgesproken.
En natuurlijk was er de crisis waar de wereld en dus ook Nijmegen in terecht kwamen. Een financiële crisis die in 2009 een economische crisis werd en langzamerhand wordt duidelijk dat daarachter een sociale crisis schuilgaat. De komende jaren zullen niet makkelijk worden. Ik ben van huis uit een optimist, maar het is echt te gemakkelijk om te denken dat, nu de banken weer opkrabbelen en de recessie voorbij lijkt te drijven, alles weer op de oude voet doorgaat. Was het maar waar.
Natuurlijk hebben we in de stad de handen ineen geslagen. In het zogenoemde 3Pact van Nijmegen werken we als overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen samen om mensen aan het werk te houden, jeugd aan het werk te krijgen en spreken we af om te blijven investeren en innoveren. Dat is nodig, maar is het genoeg? Als de economie weer een beetje aantrekt, kan dat helaas niet alle ontstane werkloosheid direct weer verhelpen. Erger nog, het gat dat de crisis in de rijksbegroting heeft geslagen, moet in de komende jaren worden terugbetaald, zo’n 35 mld euro per jaar, dat is zo’n 20% van de rijksbegroting. Gemeenten zullen de gevolgen hiervan ondervinden, voor zo’n 65% is immers ook de Nijmeegse begroting afhankelijk van rijksmiddelen. En die middelen worden fors minder:
- Het is nu al duidelijk dat er een einde komt aan allerlei extra geld dat de regering in de afgelopen jaren gaf voor veiligheid, jeugd en onderwijs.
- Het is ook al duidelijk dat de regering rekening houdt met snijden in de uitgaven voor zorg en onderwijs, dat zijn immers de grootste begrotingsposten. Voor een stad waar kennis- en zorginstellingen voor veel werk zorgen, is dat echt zorgelijk.
- En het is eveneens duidelijk dat de uitgaven die samenhangen met de gemeentelijke verantwoordelijkheid voor werk en bijstand alleen maar oplopen en dat de normale gemeentelijke inkomsten fors terugvallen.
Lokale democratie
Dames en heren,
Er zullen in de komende jaren nog scherpere keuzes moeten worden gemaakt. Niet alleen in Den Haag, ook hier. Dat accentueert het belang van de komende gemeenteraadsverkiezingen. In deze raadsperiode zullen er echt fundamentele besluiten op tafel komen. Wat zijn de kerntaken van de gemeente waar we echt aan vasthouden, wat kan beter of betaalbaarder door anderen worden gedaan, wat kunnen we samen met anderen en wat mogen of moeten we aan mensen zelf vragen? De urgentie om daar zorgvuldig maar ook op tijd naar te kijken is groot. Welke coalitie er ook komt, hoe het college ook wordt samengesteld, niemand kan die keuzen ontlopen.
Verkiezingen zijn het hoogtepunt van onze lokale democratie. In de komende maand beginnen zo’n beetje de verkiezingscampagnes. Ik ben ervan overtuigd dat de Nijmeegse kiezers weloverwogen hun stem zullen uitbrengen en dat ze beseffen dat het op 3 maart niet gaat om afgeleide landelijke populariteitspolls maar om een uitspraak over het Nijmeegse bestuur en het Nijmeegse beleid.
Er valt genoeg te kiezen in het hele spectrum van de partijen. Toch vind ik het jammer dat de PVV Nijmegen links laat liggen. Ik had wel eens willen zien of het gedachtengoed van Geert Wilders hier aanslaat. Ik geloof er niks van, want Nijmegenaren zijn geneigd als het moeilijk wordt elkaar vast te houden in plaats van elkaar naar het leven te staan.
Natuurlijk heeft ook onze stad te maken met problemen van integratie, maar die benaderen we positief. Uit de stadsmonitor blijkt gelukkig dat steeds meer Nijmegenaren tevreden zijn met de verhoudingen tussen allochtone en autochtone buurtgenoten en het aantal mensen dat daar uitgesproken negatief over is, is spectaculair gedaald in de afgelopen 7 jaar. Ik vind dat iets om trots op te zijn, wat je noemt Trots op Nijmegen (die doet overigens ook al niet mee op 3 maart).
De toekomst, de jeugd
Dames en heren,
De volgende raads- en collegeperiode zal in het teken staan van beperkte financiële mogelijkheden, van duurzame oplossingen en van grote projecten die ondanks de crisis worden gerealiseerd, zoals die tweede stadsbrug waar we allemaal halsreikend naar uitkijken, zoals de Hessenberg die na 20 jaar weer zal worden bewoond, zoals Plein 44 dat eindelijk op de schop gaat. Maar ik noem toch nog een ander punt waar we veel aandacht aan zullen moeten besteden: onze jeugd. Wat mij betreft topprioriteit voor ons allemaal.
Zonder jongeren heeft de oudste stad geen toekomst, onze jongeren, de volgende generatie – in ons geval de 82ste generatie Nijmegenaren – geeft de stad gezicht. Het is goed om ons te realiseren dat in tegenstelling tot de meeste andere gemeenten Nijmegen naar verwachting nog fors in inwonersaantallen zal groeien, dus meer kinderen, meer jongeren... De jongste oudste stad, zou je kunnen zeggen.
Het gaat met de meeste van onze jongeren goed, meer scholieren op HAVO en VWO dan het landelijk gemiddelde, meer jongeren die de laatste jaren zijn gaan sporten en minder alcohol gingen drinken, spijbelen, pesten en onveiligheid op school zijn afgenomen. En het aantal volwassenen dat zich ergert aan jongeren en overlast ervaart, neemt gelukkig af. Dat zijn goede berichten.
Toch moeten we onze ogen er niet voor sluiten dat een groot deel van de problemen die we rond leefbaarheid en veiligheid ervaren juist veroorzaakt worden door jongeren. Soms vraag ik mij af of wij als samenleving onze jeugd niet in zekere zin verwaarlozen door kernwaarden van beschaving en omgang niet meer goed aan ze over te dragen. Hoeveel goede voorbeelden hebben probleemjongeren eigenlijk gehad?
Want waar het dus met veel jongeren goed gaat, nemen de ontsporingen helaas ook toe.
Veel overvallen op straat en veel geweld in uitgaanscentra worden gepleegd door jongeren, onder de zg. veelplegers zitten onaanvaardbaar veel 12- tot 17 jarigen, zelfs in vergelijking tot andere grote steden. En we hebben ook, het is bekend, ernstige overlast van jongeren gehad in de Meijhorst en in Neerbosch-Oost.
We zullen dus moeten blijven investeren in onze jeugd, repressief, preventief, maar vooral pro-actief: zorgen voor een klimaat waarin kinderen kansen krijgen, waarin de waarden van vrijheid èn verantwoordelijkheid èn zorgzuldig samenleven worden overgedragen en voorgeleefd.
We hebben al veel in petto: een nota jeugdbeleid ligt klaar, er zijn nieuwe bevoegdheden om overlastgevers aan te pakken, maar ook om knopen door te hakken als de reguliere hulpverlening vastloopt. Maar wat mij betreft is het nog niet genoeg. Ik doe een beroep op ons allemaal. Op de eerste plaats ouders, maar ook buurtgenoten, instellingen, iedereen. Geef jongeren ruimte, spreek ze aan op slecht gedrag, maar ook op hun kracht en biedt ze perspectief.
Ik doe een appèl op ondernemers om juist in deze zware economische tijden toch ruimte te scheppen voor banen en stageplekken voor jongeren. Laten zij niet als eerste de dupe worden van de terugval, anders kweken we een nieuwe generatie langdurige werklozen. Ik doe ook een appèl op alle professionals, want de verkokering in de begeleiding en hulpverlening blijft een probleem, ook in 2009 kon het nog voorkomen dat in één en hetzelfde gezin drie hulpverleners actief waren zonder het van elkaar te weten. Ik vraag om nog meer over de grenzen van de eigen organisaties heen te kijken. Het kan en moet beter.
En misschien mag ik van de gelegenheid ook gebruik maken door ook een appèl op Den Haag te doen. Ik vraag de politieke leiders van nu om in alle bezuinigingsdrift toch de generatie van straks te ontzien. Wat voor perspectief bieden wij onze jeugd als we, om de begrotingsproblemen van nu te beperken, beginnen met aan hún toekomst te knagen? Bezuinigen op onderwijsvoorzieningen en jeugdbeleid? De Engelsen noemen dat penny wise, pound foolish…
Vrede van Nijmegen-penning
Dames en heren,
De jeugd heeft de toekomst in Nijmegen, maar erft ook een stad met een groots verleden. Sinds een aantal jaar koesteren we dat verleden gemeenschappelijk, wel hebben zelfs een eigen Canon. Nijmegen geeft er blijk van dat bijzondere verleden te koesteren. Wij willen er ook van leren.
De Vredesverdragen van Nijmegen in de jaren 1678-1679 waren een eerste poging om de Europese machten bijeen te brengen voor een vreedzame toekomst. Duurzaam was de vrede helaas niet, maar wel het begin van een lange weg die ons uiteindelijk heeft gebracht tot intensieve samenwerking en het letterlijk slechten van muren. Wie aan die vreedzame Europese toekomst op bijzondere wijze bijdraagt, willen wij eren met deze nieuwe penning, die een internationale uitstraling zal krijgen.
Ik maak hier graag namens het stadsbestuur, de Radboud Universiteit, Royal Haskoning en de staatssecretaris voor Europese Zaken bekend dat op 15 maart van dit jaar de eerste Vrede van Nijmegenpenning zal worden uitgereikt aan de oud-voorzitter van de Europese Commissie, Jacques Delors. Jacques Delors speelde een doorslaggevende rol in de Europese samenwerking tussen 1985 en 1995 door de Europese binnenmarkt te realiseren en de basis te leggen voor de ene Europese munt en voor een betere en transparante Europese democratie. Cruciaal was ook zijn betekenis na de val van de Muur als bruggenbouwer tussen Frankrijk en het nieuwe Duitsland. Delors heeft blijk gegeven van een grote verbindende kracht voor het Europa van vandaag en morgen.
Ik kan mij geen betere eerste laureaat van onze Vrede van Nijmegen-penning indenken dan deze bewogen en bevlogen Europese staatsman, die graag op 15 maart naar Nijmegen komt om de penning in ontvangst te nemen en de eerste Vrede van Nijmegen-lezing uit te spreken.
Ook nu wordt in Nijmegen gewerkt aan Europese vrede, ik hoop dat u er bij zult zijn.
Dames en heren,
We hebben natuurlijk vanavond ook al een laureaat. Straks zullen we bekend maken wie de Nijmegenaar van het jaar 2009 is. Dat is een man of vrouw die iets heel bijzonders heeft gepresteerd, dat afstraalt op de stad.
En mocht u dit jaar niet genomineerd zijn, jammer maar niet getreurd. U heeft een heel jaar om het goed te maken en begin januari 2011 in de schijnwerpers te staan.
Ik reken op u!